O takich miastach mówi się, że są satelickie wobec swoich większych sąsiadów. Nie inaczej jest z Aleksandrowem Łódzkim, który leży w bliskim sąsiedztwie Łodzi, na tyle blisko, że przez wiele lat posiadał bezpośrednie połączenie tramwajowe ze stolicą województwa. Była to legendarna linia nr 44. Miasto, podobnie jak wiele innych mniejszych ośrodków, ma swój klimat i miejsca, które nawet wtedy, gdy jesteśmy tu tylko przejazdem, warto zobaczyć.

Nie omijajmy więc Aleksandrowa Łódzkiego, choćby dla tutejszych kościołów i innych zabytków, wybudowanych w spójnym, klasycystycznym stylu, dla cmentarzy, które są także świadectwem historii miasta – niegdyś zamieszkiwanego przez trzy nacje i dla innych budynków, będących swego rodzaju kamieniem węgielnym tego właśnie miejsca na mapie Polski.

Aleksandrów Łódzki – jak to się zaczęło?

Historia Aleksandrowa Łódzkiego nie jest zbyt długa, co jednak nie oznacza, że brakuje w niej ciekawych, a nawet przełomowych kart. Początek miastu dała osada, którą założył w 1816 r. Rafał Bratoszewski – „protoplasta” Aleksandrowa i najważniejsza postać w całej jego historii, fundator nie tylko samego miasta, ale również budynków, które istnieją do dziś – m.in. kościoła parafialnego pw. św. Rafała Archanioła i ogrodu – dziś parku miejskiego.

Po nazwaniu osady imieniem nawiązującym do cara Aleksandra I – miejscowość otrzymała prawa miejskie (w roku 2022). Rozwijała się szybko, jako jeden z regionalnych ośrodków włókiennictwa i pończosznictwa.

Miejsca, które warto zobaczyć w Aleksandrowie Łódzkim, zazwyczaj są związane właśnie z tą, przemysłową i rzemieślniczą historią miasta. Jakie jeszcze miejsca warto zobaczyć w Aleksandrowie, gdy zdecydujemy się na choćby chwilowy pobyt w tym mieście?

Miejsca godne uwagi w Aleksandrowie Łódzkim

Plac im. Tadeusza Kościuszki

To centrum Aleksandrowa, przy tym placu mieszczą się główne zabytki miasta oraz park miejski wraz z pomnikiem Tadeusza Kościuszki. W tym miejscu spotykają się zarówno mieszkańcy, jak i turyści.

Uwagę odwiedzających zwróci od razu dobrze utrzymany park, z alejkami i licznymi ławkami, na których można odpocząć, a gdy jest się turystą – spokojnie „wtopić” się w życie miasteczka i delektować się nim, jak każdym nowym miejscem, w którym się znajdziemy.

Zapalonych turystów, lubiących klimat małych miast, nie trzeba przekonywać o znaczeniu takich z pozoru mało istotnych i zwykłych chwil, które często na długo pozostają w pamięci, gdy wywołamy z niej nazwę miejsca, które dane nam było zobaczyć.

Dzisiejszy plac i park to miejsce, które pierwotnie było ogrodem w stylu angielskim, który ufundował nie kto inny, tylko Rafał Bratoszewski.

Ratusz miejski

Charakterystyczny klasycystyczny budynek, obecnie w błękitnym kolorze, będący głównym architektonicznym „akcentem” centrum miasta. Budynek powstał w 1824 i do dziś pełni funkcję magistratu. Był to pierwszy budynek murowany w Aleksandrowie Łódzkim. Na szczycie fasady wyróżnia się motyw maski Temidy, co przypomina o tym, że dawniej w ratuszu odbywały się również rozprawy sądowe.

Kościół pw. św. Stanisława Kostki

Obecnie parafia rzymsko-katolicka. Kościół wzniesiony w charakterystycznym dla Aleksandrowa Łódzkiego stylu klasycystycznym, pierwotnie jako świątynia ewangelicko-augsburska. Kościół wybudowano w roku 1828, z inicjatywy pastora Fryderyka Jerzego Tuve, przy zaangażowaniu założyciela miasta.

Jeden z najbardziej reprezentacyjnych budynków miasta przeżywał również gorsze chwile i przez wiele lat był zaniedbany. Obecnie, dzięki inicjatywie ekumenicznej – odnowiony i chętnie zwiedzany przez turystów.

Przy kościele zwraca uwagę niewielki, dobrze utrzymany budynek – jest to dawny dom pastora, a obecnie siedziba biblioteki miejskiej.

Kościół parafialny pw. św. Rafała i Michała Archaniołów

Będąc w Aleksandrowie Łódzkim nie można nie zwrócić uwagi na najstarszy tutejszy kościół i jednocześnie najstarszą budowlę sakralną w całym powiecie zgierskim. Świątynia została ufundowana w 1816 r. przez Rafała Bratoszewskiego i jest miejscem jego wiecznego spoczynku.

Budynek był kilkukrotnie przebudowywany. Obecnie posiada dwie wieże i dobudowaną część z ołtarzem św. Michała.

Dawny dwór cadyka

Jeśli jesteśmy pasjonatami historii, również w ujęciu etnograficznym, na pewno zainteresuje nas także dawny dwór cadyka w Aleksandrowie Łódzkim.

To jeden z niewielu zachowanych budynków, przypominających o kolejnej społeczności, która od zarania stanowiła istotną część miasta – czyli Żydach. Budynek wzniesiony zaledwie cztery lata przed wybuchem II wojny światowej był jedną z największych posiadłości chasydzkich w Europie. Obecnie pełni funkcje oświatowe.

Jakie jeszcze miejsca w Aleksandrowie są świadkami dawnej historii miasta?

Aleksandrów posiada trzy cmentarze – oprócz rzymsko-katolickiego, jest to również nekropolia ewangelicka oraz kirkut żydowski.

Skoro nasze szlaki podróżnicze przywiodły nas do Aleksandrowa Łódzkiego, na pewno warto udać się na cmentarz ewangelicko-augsburski. Elementem wyróżniającym tę nekropolię jest zabytkowa kaplica cmentarna oraz charakterystyczna, zdobiona brama z cegły. Na cmentarzu, w dobrze zachowanym grobowcu spoczywa pastor Tuve.

Turystów, którzy cenią sobie możliwość poznania dawnej historii małych miast, szczególnie tych, które były wielokulturowe, z pewnością zainteresuje kirkut w Aleksandrowie Łódzkim. Obecnie jest to skromne miejsce, z niewieloma pozostałymi macewami oraz przykuwającym uwagę odwiedzających ohelem znanego aleksandrowskiego cadyka, Danzigera.

Jeśli będziemy wracać ze spaceru po Aleksandrowie Łódzkim na główny plac miasta, z pewnością zauważymy również szczególne miejsce upamiętniające… wyjątkową trasę, łączącą jeszcze nie tak dawno Aleksandrów z Łodzią.

Na placu Kościuszki pozostawiono niewielki fragment torów, po których do roku 1991 jeździł tramwaj nr 44. Linia działała od 1910 roku! Aleksandrów był zatem jednym z najmniejszych miast w Polsce, które posiadało połączenie tramwajowe.

Czy będziemy mieli jeszcze kiedyś szansę na to, by pojechać dawną trasą tramwajem? Na razie nic na to nie wskazuje. W obliczu promowania ekologicznych środków transportu można żałować, że ostatecznie w latach dziewięćdziesiątych XX w. zdecydowano o demontażu linii.

Czym jeszcze może Cię zaskoczyć Aleksandrów Łódzki? O tym niebawem – w kolejnym artykule.